درباره آنها بپردازند و تدريجاً رازهاى نهفته آنرا کشف کنند و به حقايق بيشترى دست يابند هر چند کشف همه حقايق و اسرار آن، جز بوسيله کسانى که داراى علم الهى و تأييد خدايى باشند ميسّر نخواهد بود.
اين مجموعه هاى گوناگون که شامل ژرفترين و بلندترين معارف، و والاترين و ارزشمندترين دستورات اخلاقى، و عادلانه ترين و استوارترين قوانين حقوقى و جزائى، و حکيمانه ترين مناسک عبادى و احکام فردى و اجتماعى، و سودمندترين مواعظ و اندرزها، و آموزنده ترين نکات تاريخى، و سازنده ترين شيوه هاى تعليم و تربيت، و در يک جمله: حاوى همه اصول مورد نياز بشر براى سعادت دنيا و آخرت است با اسلوبى بديع و بى سابقه، در هم آميخته شده، به گونه‌اى که همه قشرهاى جامعه بتوانند به فراخور استعدادشان از آن، بهره‌مند شوند.
فراهم آوردن همه اين معارف و حقايق در چنين مجموعه اى، فراتر از توان انسانهاى عادى است. ولى آنچه بر شگفتى آن مى‌افزايد اين است که اين کتاب عظيم بوسيله يک فرد درس نخوانده و تعليم نديده که هرگز قلمى بر کاغذ نياورده و در محيطى دور از تمدن و فرهنگ، پرورش يافته بود عرضه شد. و عجيب‌تر آنکه در زندگى چهل ساله قبل از بعثتش نمونه‌اى از اين سخنان، از وى شنيده نشده بود و در دوران رسالتش هم آنچه را بعنوان وحى الهى، ارائه مى‌کرد اسلوب ويژه و هماهنگ و موزونى داشت که کاملا آنرا از ديگر سخنانش متمايز مى‌ساخت و تفاوت آشکارى ميان اين کتاب با ساير سخنان وى مشهود و محسوس بود.
قرآن کريم با اشاره به اين نکات مى‌فرمايد: «وَ ما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتاب وَ لا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ إِذاً لاَرْتابَ الْمُبْطِلُونَ»(١).
و در جاى ديگر مى‌فرمايد: «قُلْ لَوْ شاءَ اللّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ»(٢) يعنى: اگر خدا خواسته بود اين کتاب را بر شما تلاوت نمى‌کردم و شما را از آن، آگاه نمى‌ساختم، چه اينکه قبلا عمرى را در ميان شما سپرى کردم (در حالى که نمونه‌اى از اين سخنان از من نشيدند) مگر نمى‌فهميد؟!
__________________
١. ر. ک: سوره عنکبوت، آيه ٤٨.
٢. ر. ک: سوره يونس، آيه ١٦.
