و افسانه ها مى‌ناميدند(١).
ج- مجادله و مغالطه هنگامى که فرستادگان خدا با لسان حکمت و استدلال برهانى سخن مى‌گفتند يا با شيوه «جدال احسن» به بحث و گفتگو مى‌پرداختند يا مردم را موعظه و نصيحت مى‌کردند و نسبت به پيامدهاى کفر و شرک و طغيان، هشدار مى‌دادند و نتايج سودمند و خوش فرجام خداپرستى را بازگو مى‌نمودند و مژده سعادت دنيا و آخرت به مؤمنان و صالحان مى‌دادند و در چنين موقعى سردمداران کفر مردم را از گوش دادن به سخنان ايشان منع مى‌کردند و سپس با منطقى ضعيف و ابلهانه به ايشان پاسخ مى‌دادند و مى‌کوشيدند توده هاى مردم را با سخنان آراسته بفريبند(٢) و از پيروى انبياء (عليهم السلام) باز دارند و غالباً به روش و منش پيشينيان و نياکان، استناد مى‌کردند(٣) و مال و ثروت و پيشرفتهاى مادى خودشان را به رخ آنان مى‌کشيدند و ضعف و عقب ماندگيهاى مادى پيروان انبياء را دليل نادرستى، عقايد و رفتارشان قلمداد مى‌کردند(٤). و بهانه هايى را دستاويز خودشان قرار مى‌دادند از اين قبيل که چرا خدا رسولان و سفيران خود را از ميان فرشتگان، انتخاب نکرده است؟ يا چرا فرشته‌اى را به همراه آنان نفرستاده است؟ يا چرا ايشان را از مزاياى مالى و اقتصادى چشمگيرى بهره‌مند نساخته است؟(٥) و گهگاه لجاجت را بدان جا مى‌رساندند که مى‌گفتند: ما در صورتى ايمان مى‌آوريم که به خودمان وحى شود يا خدا را ببينيم و سخنانش را بىواسطه بشنويم!(٦)
د- تهديد و تطميع شيوه ديگرى که در قرآن کريم از بسيارى از امتها نقل شده اين است که پيامبران خدا و پيروانشان را تهديد به انواع شکنجه و اخراج از شهر و وطن و سنگسار
__________________
١. ر. ک: سوره انعام: آيه ٢٥، سوره انفال: آيه ٢٤، سوره مؤمنون: آيه ٨٣، سوره فرقان: آيه ٥، سوره نمل: آيه ٦٨، سوره احقاف: آيه ١٧، سوره قلم: آيه ١٥، سوره مُطفّفين: آيه ١٣.
٢. ر. ک: سوره نوح: آيه ٧، سوره فصلت: آيه ٢٦، سوره انعام: آيه ١١٢، ١٢١، سوره غافر: آيه ٥، ٣٥، سوره اعراف: آيه ٧٠، ٧١، سوره کهف: آيه ٥٦.
٣. ر. ک: سوره بقره: آيه ١٧٠، سوره مائده: آيه ١٠٤، سوره اعراف: آيه ٢٨، سوره انبياء: آيه ٥٣، سوره يونس: آيه ٧٨، سوره لقمان: آيه ٢١.
٤. ر. ک: سوره يونس: آيه ٨٨، سوره سباء: آيه ٣٥، سوره قلم: آيه ١٤، سوره مريم: آيه ٧٧، سوره مدثّر: آيه ١٢، سوره مزمل: آيه ١١، سوره احقاف: آيه ١١.
٥. ر. ک: سوره انعام: آيات ٧-٩، سوره اسراء: آيات ٩٠-٩٥، سوره فرقان: آيات ٤-٨.
٦. ر. ک: سوره بقره: آيه ١١٨، سوره انعام: آيه ١٢٤، سوره نساء: آيه ١٥٣.
