معصيت من قوت و قدرت پيدا کردی، تو را شنوای بينا قرار دادم، هر خوبی که به تو می رسد از خداوند است و هو بدی که به تو می رسد از خود توست زيرا من به خوبيهای تو از تو سزاوارترم و تو به بديهايت از من سزاوارتری زيرا من از آنچه انجام می دهم سوال و بازخواست نمی شوم و آنها سوال و بازخواست می شوند، آنچه اراده داشتی برايت منظم کردم».(١)
يکی از اصحاب از امام صادق عليه‌السلام پرسيد؟ آيا خداوند بندگانش را بر اعمالشان مجبور ساخته است؟ حضرت در پاسخ فرمود: اللَّهُ أَعْدَلُ مِنْ أَنْ يُجْبِرَ عَبْداً عَلَى فِعْلٍ ثُمَّ يُعَذِّبَهُ عَلَيْه «خداوند عادلتر از آن است که بنده ای را مجبور به کاری کند سپس او را بر انجام آن مجازات نمايد». (٢)
در حديث ديگری امام رضا عليه‌السلام جبر و تفويض را رد کرده و در جواب يکی از اصحاب که پرسيد آيا خداوند کارها را به بندگان واگذار و تفويض نمود؟ فرمود: اللَّهُ أَعَزُّ مِنْ ذَلِك «خداوند تواناتر از آن است که چنين کند» پرسيد آيا آنها را مجبور بر گناهان کرده؟ فرمود: اللَّهُ أَعْدَلُ وَ أَحْكَمُ مِنْ ذَلِك «خداوند عادلتر و حکيمتر از آن است که چنين کند».(٣)
را حل روشن برای مساله جبر و ختيار
وجدان عمومی و فطرت همگانی يکی از روشنترين دلائل اختيار است و طرفداران اختيار و حتی جبريون عملا اصل اختيار و آزادی را پذيرفته اند لذا می بينيم:
١ ـ همه نيکوکاران را مدح و تمجيد می کنند و بدکاران را ملامت و
__________________
(١) اصول کافي، باب امربين الامرين، حديث ١٢.
(٢) بحار الانوار، جلد ٥، صفحه ٥١.
(٣) اصول کافي، باب امربين الامرين، حديث ٣.
