فصل : [شروط اشكال اربعه‏]

شكل اوّل را شرط آن است كه صغراىِ وى يعنى قضيّه مشتمله بر اصغر موجبه باشد تا اصغر در اوسط مندرج شود و كبراىِ وى (يعنى قضيّه مشتمله بر اكبر) كليّه باشد تا حكم از اوسط به اصغر متعدّى شود به يقين پس صغراىِ شكل اوّل موجبه جزئيه باشد و كبراىِ وى كليّه و ضُروب منتجه وى منحصر در چهار است :

اوّل موجبتين كليّتين نتيجه موجبه كليّه باشد.

دوّم موجبه جزئيه صغرى با موجبه كليّه كبرى ، نتيجه موجبه جزئيّه باشد.

سيّم موجبه كليّه صغرى با سالبه كليّه كبرى نتيجه سالبه كليّه باشد.

چهارم موجبه جزئيه صغرى با سالبه كليّه كبرى نتيجه سالبه جزئيّه باشد پس شكل اوّل ، منتجِ محصوراتِ اربع است.

و شرط شكل ثانى آن است كه مقدّمتين وى مختلف باشند به ايجاب و سلب ، يعنى يكى موجبه و ديگرى سالبه و كبراىِ وى كليّه باشد و ضروب منتج اين شكل ، نيز چهار است :

اوّل موجبه كليّه صغرى با سالبه كليّه كبرى ، نتيجه سالبه كليّه باشد ، چنانكه گويى : همه «ج» «ب» است و هيچ از «ا» «ب» نيست پس هيچ از «ج» «ا» نيست.

دوّم عكس آن ، چنانكه گويى : هيچ از «ج» «ب» نيست و همه «ا» «ب» است پس هيچ از «ج» «ا» نيست.

سيّم موجبه جزئيه صغرى با سالبه كليّه كبرى نتيجه سالبه جزئيه باشد ، چنانكه گويى : بعض «ج» «ب» است و هيچ از «ا» «ب» نيست پس بعض «ج» «ا» نيست.

۶۳۲۱