که برای نشان دادن فعل مجهول به کار می روند ، هم جمله را زشت می کنند وهم معمولاً کاربردشان غیر منطقی است :
* توسّطِ پیامبر اسلام ، مسجد ضرار ویران شد.
صحیح :
پیامبر اسلام ، مسجد ضرار را ویران کرد.
* از جانبِ رئیس جمهوری اطّلاعیه ای مهم صادر شد.
صحیح :
رئیس جمهوری اطّلاعیه ای مهم صادر کرد.
٢٢ ـ نوع درست فعل را به کار بَریم
از ویژگی های مهمّ نوشته شیوا ، بهره گیری از افعال به شکل درست است. نویسنده باید همه گونه های زمانی افعال را کاملاً بشناسد وموارد اصلی وفرعی کاربرد هر یک را به خوبی بداند. مخصوصاً باید با کاربُرد فعل های ماضی نقلی ، ماضی بعید ، ماضی ومضارع التزامی ، وفعل استمراری آشنا بود. در مثال زیر ، عبارت «شک نیست» اقتضا می کند که فعل ماضی نقلی (ساخته اند) به کار رود ونه ماضی بعید التزامی :
شک نیست که بعد از درگذشت او ، بقعه معتبری بر مزارش ساخته بوده باشند.
نیز در این مثال ، باید در بخش شرطی جمله ، از فعل مضارع التزامی (احرام نماید) استفاده کرد ونه فعل ماضی مطلق :
اگر بدون تعیین نیت احرام نمود ، عملش باطل خواهد بود.
اکنون برای تمرین بیش تر ، قطعه ای کوتاه را می آوریم که در آن ، از پنج نوع فعل به درستی استفاده شده است. کنار هر فعل عددی می گذاریم وزیر قطعه ، دلیل درستی هر فعل را می نویسیم :
بهمن نامه منظومه ای است (١) به تقلید شاهنامه ی فردوسی در تاریخ سلاطین بهمنی دکن. این منظومه تا زمانی که آذری در دکن بود ، (٢) به دوران سلطنت احمدشاه رسیده بود (٣) وآذری تعهّد کرد (٤) که در بازگشت به خراسان ، آن را به اتمام رساند (٥) وظاهراً تا دورانِ شاهی علاءالدّین به نظم آن ادامه داد (٦) وآنچه می سرود (٧) به دکن می فرستاد (٨).
(١) فعل ربطی حال؛ ارتباطی همیشگی را گزارش می کند.
(٢) فعل ماضی مطلق؛ از گذشته ای که تحقّق آن پایان پذیرفته خبر می دهد.
(٣) فعل ماضی بعید؛ از گذشته ای پیش از گذشته دیگر حکایت می کند.
(٤) فعل ماضی مطلق؛ دیگر بار از گذشته پایان یافته خبر می دهد.
