آموزش عالی تنظیم شده است. این گردهمایی در آبان سال گذشته با حضور وزیر فرهنگ وآموزش عالی ووزیر صنایع برگزار شده بود.

٣ ـ جمله را به صورت منطقی ترکیب کنیم؛

ارکان واجزای جمله باید دارای پیوندی کاملاً منطقی وطبیعی باشند ، به گونه ای که خواننده به راحتی این پیوند را دریابد ولمس کند. برای ایجاد این پیوند ، هم باید قواعد دستوری را رعایت کنیم وهم از ذوق هنری سود بَریم. این نکته در جمله های مرکّب بیش تر وضوح وضرورت می یابد. در این مثال ، پیوند منطقی میان بخش های جمله یافت نمی شود :

… تا آن جا که وارد مدح حضرت رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) می شود واصل قصیده در مدح ایشان است وباقی مقدّمه است ومی گوید ….

برای اصلاح این جمله ، می توان جمله دوم را در آغاز آورد وجمله یکم وسوم را به شکل مرکّب ومستقل پس از آن ذکر کرد :

اصل این قصیده در مدح رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) است. شاعر پس از آوردن مقدّمه مزبور ، به این بخش اصلی می پردازد ومی گوید …

٤ ـ جمله را به صورت طبیعی بیاوریم

قاعده آن است که هر جمله دارای ترتیب طبیعی وچینشِ دستوری باشد ، یعنی ارکان با این نظم کنار هم قرار گیرند :

فاعل + فعل لازم [در جمله فعلی با فعل لازم]

فاعل + مفعول + فعل متعدّی [در جمله فعلی با فعل متعدّی]

مسندٌالیه + مسند + فعل ربطی [در جمله اِسنادی]

اجزا نیز به تناسبِ معنا ، پس از رکن یکم یا دوم وگاه در آغاز جمله قرار می گیرند. چنین جمله ای را «جمله مستقیم» می نامند. با این حال ، گاه نادیده گرفتن نظم دستوری جمله دارای مزیتی است؛ مثلاً آن را روان تر یا آهنگین تر می سازد یا با ویژگی های سَبْکی سازگارتر است. چنین جمله ای را «جمله غیر مستقیم» می گویند. مثال :

شگفت است که باید دل بسوزانی ، برای کُند گامان ونه برای کُند ذهنان! (١)

فراموش نکنیم که تنها نویسندگان خوش ذوق یا صاحب سَبْک می توانند به خوبی از جمله غیر مستقیم استفاده کنند.

__________________

١ ـ ماسه وکف / ٤٨.

۳۹۱۱