ساعتی دیگر ، جسمم را در گوشه ای می گذارم وبه مصاحبت ارواحی می شتابم که نگاهبان آتشکده های خاموشند.

سوم. غُلُوّ : وصف بزرگ نمایانه یک پدیده ، به گونه ای بیرون از چشم انداز عقل وعادت. همان تصویرپرداز ، شب را در صحنه ای چنین رقم زده است :

ساعتی دیگر نیمه شب فرا می رسد ودر پُر بَرگ ترین ناحیه تاکستان ، ملکه انگورها در نجوای پنهان برگ ها ولادت می یابد.

پنج. اِرْسال المَثَل (١) : آوردن مَثَل یا سخنی حکیمانه وگفتاری کوتاه ودلپذیر که هم به سخن جلوهمی دهد وهم در انتقال پیام ، به نویسنده یاری می رسانَد. بنگرید حافظ چه دلپذیر از یک مَثَل کوتاه عربی کمک گرفته است تا به یاری آن ، بفهماند که دردِ بیدردی دوا ندارد وتنها چاره آن سوختن وسوزاندن (= کَی) است :

امروز بِه ترین مصداق این صنعت در استفاده از مثل ها جلوه می کند. از آن جا که این بحث را در درس بیست وهشتم گنجانده ایم ، مثال ها وتوضیح آن را در همان جا بجویید.

شش. حُسْنِ تَعْلیل (٢) : برشمردن علّتی لطیف ومناسب واثرگذار ، والبتّه غیر مطابق با واقع ، برای بیاندلیل رخدادی یا حالتی یا پدیده ای. از لطیف ترین وزیباترین نمونه های این گونه دلیل آوری ، علّتی است که سعدی می آورد تا نشان دهد چرا اشک جوانان ، سوز وساز گریه پیران را ندارد :

ومثال زیبای دیگر :

چوب را آب فرو می نَبَرد ، حکمت چیست؟

شرمش آید ز فرو بردن پرورده خویش.

__________________

١ ـ gnomic verse.

٢ ـ conceit.