دوم. نوشته های بی مقدّمه

در این نوع نوشته ، نویسنده بدون مقدّمه چینی به سراغ اصل موضوع می رود. این نوع نوشته اگر از جای مناسب آغاز شود وبتواند خواننده را سر شوق آورد وبه دنبال خود بکشاند ، مناسب است. از آن جا که انتخاب مقدّمه ای بجا وشیوا کاری فنّی واستادانه است ، بسیاری از نویسندگان همین نوع دوم را برمی گزینند واز مقدّمه چینی پرهیز می کنند. در این حال ، پاراگراف اوّل بسیار مهم واثر گذار است. در چنین نوشته ای ، پاراگراف اوّل باید آن قدر پُر طَنین ومحکم باشد که بتواند روح نوشته را منعکس سازد. مثلاً مطلبی با موضوع «مصائب» چنین آغاز شده است :

زندگی انسان ، از نخستین روز تا واپسین هنگام ، با شیرین دلی ها وتلخکامی های فراوان همراه است. گاهی پیروزی ها وسرخوشی ها او را بر قلّه شادمانی ولذّت می نشانند وگاه شکست ها ورنجوری ها وی را به ژرفنای اندوه وحسرت می کشانند …. (١)

به نظر می رسد نویسنده توانسته است پیام اصلی خود را در این جمله ها به نحوی منعکس کند که زمینه انتقال حرف های جزئی ودرونی متن فراهم آید. در این جا نیز مسأله مهم آن است که هم واژه ها خوب انتخاب شوند وهم رنگی از تازگی در آن باشد. در پاراگراف زیر که آغاز یک متن در موضوع «صورت های خیال در شاهنامه» است ، نویسنده سؤالی معمّاگونه ورازآمیز را پیش می کشد تا خواننده را برای جست وجویی عمیق وموشکافانه آماده کند :

هیچ دانسته نیست که فردوسی در کار سرودن شاهنامه وپرداختن به جوانب گوناگون این حماسه بزرگ مشرق از رمزها ورازهای کار خود چه مایه آگاهی داشته وچه اندازه این خصایص شگفت آور کار او ، ناآگاه وحاصل طبیعت شاعر وذوق متعالی او بوده است. آنچه مسلّم است این است که شاعران قبل از وی وگویندگان پس از او ، همه در بیش تر زمینه های کار به رمزهای توفیق او دست نیافته اند وبا این که همواره به باریک وَهْم کوشیده اند ، ارزش کارهاشان در جنب اثر عظیم او خُرد واندک جلوه کرده است. با این که اشراف او بر مجموع لحظه ها وحالت ها وروحیات قهرمانان چیزی است آشکارا ودیگران درباره آن به تفصیل سخن گفته اند وبا آن که تسلّط او بر گروه های کلمات چیزی است که در نخستین برخورد با شاهنامه آشکار می شود ، باز هم باید در جست وجوی رازهای دیگری باشیم که عامل این برجستگی وکمال است وهرگاه که شاهنامه را از یک زاویه خاصّ نگرش مورد مطالعه قرار دهیم ، به یکی از این نکته ها برخواهیم خورد. (٢)

سوم. نوشته های از میانه

این شکل معمولاً در قطعه های ادبی وداستان های کوتاه دیده می شود. در این حال ، نویسنده

__________________

١ ـ هدیه ای از دوست / ٢٣.

٢ ـ صُوَر خیال در شعر فارسی / ٤٣٩.

۳۹۱۱