چنانچه ساخت های سه گانه اوّل موجود نباشند ، به ناچار در همان معانی نیز از ساخت چهارم استفاده می شود.

از این رو ، مثلاً برگردان صحیح عبارت «اللّه سَمیعٌ عَلیمٌ» چنین است :

خداوند شنوای دانا است.

ونه :

خداوند شنونده داننده است.

٣٥ ـ «صفت برترین» را درست به کار بریم

بسیاری از نویسندگان «صفت برترین» (= صفت عالی) را نادرست به کار می برند. باید عنایت کنیم که صفت برترین ، موصوفِ خود را نسبت به همه موصوف های همشمار در داشتن وصفی ممتاز می سازد ومعنا وکاربرد آن در سه الگوی زیر سامان می یابد :

معنای مفرد : صفت برترین کسره دار + موصوف جمع؛

مثال : پاکبازترینِ شهیدان

معنای مفرد : صفت برترین ساکن + موصوف مفرد؛

مثال : پاکبازترینْ شهید

معنای جمع : صفت برترین ساکن + موصوف جمع؛

مثال : پاکبازترینْ شهیدان

بنابراین ، جمله زیر نادرست است؛ زیرا با آن که نهادش جمع است ، دارای الگوی اوّل است که معنای مفرد دارد :

معروف ترینِ شاگردانِ شیخ مفید ، سید مرتضی وسید رضی وشیخ توسی بوده اند.

صحیح :

معروف ترینْ شاگردانِ شیخ مفید ، سید مرتضی وسید رضی وشیخ توسی بوده اند.

البتّه وجه اخیر هنگامی صحیح است که هر سه موصوف از حیث معروفیت در یک رتبه باشند ونسبت به دیگران برتر به شمار آیند. امّا اگر این همرتبگی حاصل نباشد ، باید نوشت :

شاگردانِ معروف تر شیخ مفید ، ….

٣٦ ـ ضمیر را بجا ومناسب آوریم

از راه های ایجاز ، بهره گیری مناسب از ضمیر است. هرگاه اسمی تکرار گردد ، در حالی که ضمیر بتواند

۳۹۱۱