تا زمان خلافت عمر بن عبدالعزيز خليفه اموى ( ٩٩ - ١٠٢ ق ) استمرار داشت (١) ودر زمان خلافت خليفه دوم ( ١٣ - ٢٥ ق ) اين سياست روشن تر شد ومقام خلافت عده اى از مواد شريعت را مانند حج تمتع ونكاح متعه وگفتن « حى على خير العمل » در اذان نماز ممنوع ساخت (٢) ونفوذ سه طلاق را داير كرد ونظاير آن ها. (٣)
در خلافت وى بود كه بيت المال در ميان مردم با تفاوت تقسيم شد (٤) كه بعداً در ميان مسلمانان اختلاف طبقاتى عجيب وصحنه هاى خونين دهشتناكى به وجود آورد ودر زمان وى معاويه در شام با رسومات سلطنتى كسرى وقيصر حكومت مى كرد وخليفه او را كسراى عرب مى ناميد متعرض حالش نمى شد.
خليفه دوم به سال ٢٣ هجرى قمرى به دست غلامى ايرانى كشته شد وطبق رأى اكثريت شوراى شش نفرى كه به دستور خليفه منعقد شد خليفه سوم زمام امور را به دست گرفت وى در عهد خلافت خود خويشاوندان اموى خود را به مردم مسلط ساخته در حجاز وعراق ومصر وساير بلاد اسلامى زمام امور را به دست ايشان
__________________
(١) تاريخ ابى الفداء ، ج ١ ، ص ١٥١ وغير آن
(٢) پيغمبر اكرم صلىاللهعليهوآله در حجة الوداع عمل حج را براى حجاج كه از دور به مكه وارد شوند ( طبق آيه « فَمَنْ تَمَتَّعَ بِالْعُمْرَةِ ... » به شكل مخصوص مقرر داشت وعمر در خلافت خود آن را ممنوع ساخت وهم چنين در زمان رسول خدا متعه ( ازدواج موقت ) دائر بود ولى عمر در ايام خلافت خود آن را قدغن كرد وبراى متخلفين مقرر داشت كه سنگسار شوند. هم چنين در زمان رسول خدا در اذان نماز « حى على خير العمل » ؛ مهيا باش براى بهترين اعمال كه نماز است ، گفته مى شد ولى عمر گفت : اين كلمه مردم را از جهاد باز مى دارد وقدغن كرد. هم چنين در زمان رسول خدا به دستور آن حضرت دريك مجلس يك طلاق بيشتر انجام نمى گرفت ولى عمر اجازه داد كه در يك مجلس سه طلاق داده شود قضاياى نامبرده در كتب حديث وفقه وكلام سنى وشيعه مشهور است
(٣) تاريخ يعقوبى ، ج ٢ ، ص ١٣١ ؛ تاريخ ابى الفداء ، ج ١ ، ص ١٦٠
(٤) اسد الغابة ، ج ٤ ، ص ٣٨٦ ؛ الاصابه ، ج ٣
