آن از حق وصلاح واقعى سرچشمه مى گيرد نه از خواست وتمايل اكثريت مردم يا دل خواه يك فرد توانا وفرمانروا ) .
اساس اين برنامه وسيع گرامى ترين كلمه حق كه ايمان به خداى يگانه باشد ، قرار داده شد وهمه اصول ومعارف از توحيد استنتاج گرديده است واز آن پس ، پسنديده ترين اخلاق انسانى از اصول معارف استنتاج وجزء برنامه شده است.
واز آن پس كليات وجزئيات بيرون از شمار اعمال انسانى واوضاع واحوال فردى واجتماعى بشر بررسى ووظايف مربوط به آنها كه از يگانه پرستى سرچشمه مى گيرد تنظيم گشته است.
در آيين اسلام ارتباط واتصال ميان اصول وفروع به نحوى است كه هر حكم فرعى از هر باب باشد اگر تجزيه وتحليل شود به همان كلمه توحيد تنها بر مى گردد وكلمه توحيد نيز با تركيب همان احكام ومقررات فرعى مى شود.
البته گذشته از تنظيم نهايى چنين آيين پهناورى با چنين وحدت وارتباط حتى تنظيم فهرست ابتدايى آن نيز از نيروى عادى يك نفر از بهترين حقوق دانان جهان در حال عادى بيرون است چه برسد به كسى كه در زمان ناچيزى در ميان هزاران گرفتارى جانى ومالى وشخصى وعمومى وجنگ هاى خونين وكارشكنى هاى خارجى وداخلى قرار گيرد وبالاخره در برابر جهانى تنها بيفتد.
گذشته از اين كه پيغمبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله آموزگارى نديده بود وخواندن ونوشتن ياد نگرفته بود وپيش از دعوت (١) دو سوم زندگى خود را در ميان قومى به سر برده بود كه
__________________
(١) چنان كه در سوره يونس ، آيه ١٦ از زبان پيغمبر اكرم صلى‌الله‌عليه‌وآله مى فرمايد : ﴿ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ ﴾ ؛ من در ميان شما پيش از نبوت ونزول قرآن عمرى بوده وگذرانيده ام آيا تعقل نمى كنيد ؟ ودر سوره عنكبوت ، آيه ٤٨ مى فرمايد : « وَما كُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ كِتابٍ وَلا تَخُطُّهُ بِيَمِينِكَ » ؛ تو پيش از نزول قرآن نوشته اى را نمى خواندى وبا دست خود نمى نوشتى.
وباز در سوره بقره ، آيه ٢٣ مى فرمايد : ﴿ وَإِنْ كُنْتُمْ فِي رَيْبٍ مِمَّا نَزَّلْنا عَلى عَبْدِنا فَأْتُوا بِسُورَةٍ مِنْ مِثْلِهِ ﴾ ؛ واگر از قرآنى كه بنده خودمان نازل كرديم درشك مى باشيد يك سوره از شخصى كه در شرايط وجود ( نخواندن وننوشتن ومربى نديدن » مانند محمد صلى‌الله‌عليه‌وآله باشد بياوريد تا معلوم شود كه قرآن سخن خدا نيست
