شرکت دارند ، خوشحال می شدی»! (۱)

احساسات به اصطلاح دینی در هارون رشد کرد ، اما به موازات آن ، هوسرانی وعلاقه به ساز وآواز وطرب نیز فزونی یافت. در نتیجه ، او هم نماز می خواند وهم زیاد به موسیقی وشعر وآوازگوش می کرد وبه طرب می آمد. احساسات تند او به جهات مختلف متوجه می شد ودر هرجهت نیز به حد افراط می رسید.

هنگامی که از برامکه خرسند بود ، فوق العاده به آنان علاقه داشت وآنان را مقرّب دربار قرار داده بود ، ولی هنگامی که مورد غضب وی قرار گرفتند وحاسدان ، احساسات او را برضد برامکه تحریک کردند ، آنان را محو ونابود ساخت.

او از آواز ابراهیم موصلی سخت لذت می برد واو را مثل علما وقضات ، مقرب دربار قرار می داد ، ولی هیچوقت از خود نمی پرسید که به چه مجوزی بیت المال مسلمانان را به جیب این گونه افراد می ریزد؟

نویسنده کتاب «الأغانی» جمله جالبی دارد که طی آن ، به بهترین وجهی عواطف متضاد وشخصیت غیر عادی هارون را ترسیم نموده است :

«هارون هنگام شنیدن وعظ از همه بیش تر اشک می ریخت ودر هنگام خشم وتندی ، از همه ظالم تر بود»!

از این رو جای تعجب نبود که او یک فرد دین دار جلوه کند ، ونماز زیاد بخواند ، ولی روزی خشمگین گردد وبدون کوچک ترین مجوزی ، خون بی گناهان را بریزد وروز دیگر چنان به طرب آید که از خود بیخود گردد. این ها صفاتی است که جمع آن ها در یک فرد ، به سهولت قابل تصور است. (۲)

از آن چه گفتیم ، چهره حقیقی وماهیت هارون روشن گردید. متأسفانه بعضی از مورخان در بررسی روحیه وطرز رفتار وحکومت او (وامثال او) حقایق را کتمان نموده ودانسته یا ندانسته تنها نیم رخ به اصطلاح روشن چهره او را ترسیم

__________________

۱ ـ احمد امین این قسمت را از ابوالفرج اصفهانی درکتاب الأغانی (ج ۵ ، ص ۲۴۱) نقل می کند.

۲ ـ امین ، احمد ، ضحی الإسلام ، ج ۱ ، ص ۱۱۲ ۱۱۳ ، با اندکی تلخیص.