انحراف گشته به یک حکومت استبدادی وخودکامه تبدیل شده بود ، اما زمان امام چهارم ، این تفاوت را با ادوار سابق داشت که سردمداران حکومت در این زمان ، به صورت آشکار وبدون هیچ گونه پرده پوشی ، به مقدسات اسلامی دهن کجی می کردند وآشکارا اصول اسلامی را زیر پا می گذاشتند وهیچ کس هم جرأت کوچک ترین اعتراض را نداشت.
بیش ترین دوران امامت حضرت سجاد عليه‌السلام مصادف بود با دوران خلافت عبدالملک بن مروان که مدت بیست ویک سال طول کشید. مورخان از عبدالملک به عنوان فردی زیرک ، با احتیاط ودوراندیش ، ادیب ، باهوش ودانشمند یاد کرده اند. (۱)
مؤلف «الفخری» می گوید : «عبدالملک فردی خردمند ، عاقل ، دانشمند ، فاضل ، ادیب ، باهوش ، جبار ، بسیار باهیبت ، فوق العاده سیاستمدار ودارای حسن تدبیر بود». (۲)
«هندوشاه» می نویسد : «او مردی بود عاقل وفاضل وفصیح وفقیه ، وعلم اخبار ودقایق اشعار ، نیکو دانستی وصاحب رأی وتدبیر بود». (۳)
او پیش از رسیدن به قدرت ، یکی از فقهای مدینه به شمار می رفت (۴). وبه زهد وعبادت ودین داری شهرت داشت واوقات خود را در مسجد با عبادت سپری می کرد به طوری که به او «حمامه المسجد» (کبوتر مسجد) می گفتند! (۵)
گویند : پس از مرگ پدرش مروان ، هنگامی که خلافت به او رسید ، سرگرم خواندن قرآن بود ، امّا با شنیدن این خبر ، قرآن را بست وگفت : «اینک بین من وتو
__________________
۱ ـ کان عبدالملک عاقلاً حازماً ، ادیباً ، لبیباً عالماً (ابن اثیر ، الکامل فی التاریخ ، ج ۴ ، ص ۵۲۰).
۲ ـ ابن طقطقی ، الفخری ، ص ۱۲۲ و ۱۲۴.
۳ ـ تجارب السلف ، تصحیح : عباس اقبال ، ص ۷۵.
۴ ـ ابن طقطقی ، الفخری ، ص ۱۲۲ ؛ سیوطی ، تاریخ الخلفاء ، تحقیق : محمد محیی الدین عبدالحمید ، ص ۲۱۶.
۵ ـ هندوشاه ، همان کتاب ، ص ۷۶.
