دانشمند مشهور اهل سنت ، شیخ محمد صبان در این باره می نویسد :

عده زیادی از دانشمندان متقدم ومتأخر ، عقیده دارند که حسن بن علی بهوسیله زهر مسموم وشهید شد. (۱)

هنگامی که معاویه در شام گزارش شهادت امام را دریافت کرد ، اظهار شادمانی کرد (۲) زیرا بزرگ ترین مانع را از سر راه برداشته بود. از آن زمان به بعد بود که معاویه زمزمه ولیعهدی یزید را آشکار کرد.

ابن عبدالبرّ در این باره می نویسد :

معاویه در زمان حیات حسن عليه‌السلام قصد بیعت گرفتن برای یزید را داشت واشاره هایی به آن می کرد ، ولی پس از مرگ حسن عليه‌السلام آن را آشکار کرد وتصمیم جدی برای آن گرفت. (۳)

__________________

الإرشاد ، ص ۱۹۲ ؛ محمد بن جریر طبری ، دلائل الإمامه ، ص ۶۱ ؛ مسعودی ، مروج الذهب ، ج ۳ ، ص ۵ ؛ ابوالفرج اصفهانی ، مقاتل الطالبیین ، ص ۳۱ ، ۴۷ ، ۴۸ ؛ سیوطی ، تاریخ الخلفا ، ص ۱۹۲. برخی نوشته اند که معاویه صد هزار درهم را داد ولی به وعده ازدواج وفا نکرد.

۱ ـ وبموته شهیداً جزم غیر واحد من المتقدِّمین والمتأخرین (اسعاف الراغبین ، در حاشیه نورالأبصار ، ص ۱۸۲).

۲ ـ ابن قتیبه ، الإمامه والسیاسه ، ج ۱ ، ص ۱۷۴ ؛ ابن عبدربه ، العقد الفرید ، ج ۴ ، ص ۲۵۱.

۳ ـ الإستیعاب ، (در حاشیه الإصابه) ، ج ۱ ، ص ۳۷۶.

معاویه غیر از امام حسن عليه‌السلام چند تن دیگر از شخصیت های مشهور آن زمان را نیز که هر کدام به نوعی مخالف ولیعهدی یزید ، یا رقیب او بودند اما نه در حد وجایگاه امام حسن عليه‌السلام یا با تطمیع یا تهدید ، وادار به سکوت کرد جز حسین بن علی عليهما‌السلام ویا همچون امام حسن عليه‌السلام با دسیسه به قتل رساند که سعد بن ابیوقاص (صحابی پیامبر واز اعضای شورای شش نفره خلافت که عمر پیش از مرگش آن را ترتیب داده بود) وعبدالرحمان بن خالد بن ولید بن مغیره مخزومی قرشی از جمله آن ها بودند. ابوالفرج اصفهانی می نویسد :

چون معاویه خواست از مردم برای پسرش یزید بیعت بگیرد ، هیچ چیز برای او گران تر از حسن بن علی وسعد بن ابیوقاص نبود ، از این رو با نیرنگ ، سمی به آن دو خوراند وآن دو در اثر آن درگذشتند (مقاتل الطالبیین ، ص ۷۳).

همچنین معاویه به علت تمایل مردم شام به ولیعهدی عبدالرحمان بن خالد بن ولید ، او را بهوسیله طبیب یهودی دربار خود مسموم کرد وکشت! (ابن عبدالبرّ ، الاستیعاب ، ج ۱ ، ص ۳۷۶).

۷۵۸۱