صورتى با حکمت بعثت انبياء وفق مى‌دهد که آخرين شريعت آسمانى، پاسخگوى همه نيازهاى بشر باشد و بقاء آن تا پايان جهان، تضمين شده باشد.

اين ضمانت، در مورد قرآن کريم، وجود دارد و خداى متعال، مصونيّت اين کتاب عزيز را از هرگونه تغيير و تحريفى تضمين کرده است. ولى همه احکام و قوانين اسلام، از ظاهر آيات کريمه استفاده نمى‌شود و فى المثل تعداد رکعات نماز و کيفيت انجام و صدها حکم واجب و مستحب آن را نمى‌توان از قرآن کريم بدست آورد و معمولاً قرآن درصدد بيان تفاصيل احکام و قوانين نيست و تعليم و تبيين آنها را بعهده پيامبر اکرم(ص) گذاشته تا با علمى که خدا به او عطا فرموده (غير از وحى قرآنى) آنها را براى مردم بيان کند(١) و بدين ترتيب، حجيّت و اعتبار سنّت آن حضرت بعنوان يکى از منابع اصيل براى شناخت اسلام، ثابت مى‌شود.

اما شرايط دشوار زندگى آن حضرت مانند چند سال محصور بودن در شعب ابيطالب و ده سال جنگ با دشمنان اسلام، اجازه نمى‌داد که همه احکام و قوانين اسلام را براى عموم مردم، بيان کند و همان اندازه هم که اصحاب فرا مى‌گرفتند ضمانتى براى محفوظ ماندن نداشت و حتى کيفيت وضو گرفتن آن حضرت که سالها در مرئى و منظر مردم بود مورد اختلاف، واقع شد و در جايى که احکام چنين عملى در معرض اختلاف باشد عملى که روزانه مورد حاجت همه مسلمانان بوده و هست و انگيزه چندانى براى تغيير و تحريف عمدى ندارد خطر اشتباه در نقل و تحريفات عمدى در مورد احکام دقيق و پيچيده به ويژه احکام و قوانينى که با هوسهاى افراد و منافع گروهها برخورد مى‌کند به مراتب بيشتر خواهد بود(٢).

با توجه به اين نکات، روشن مى‌شود که هنگامى دين اسلام مى‌تواند بعنوان يک دين کامل و پاسخگوى نيازهاى همه انسانها تا پايان جهان، مطرح باشد که در متن دين، راهى براى تأمين مصالح ضرورى جامعه، پيش بينى شده باشد مصالحى که با رحلت پيامبر اکرم(ص) در معرض تهديد و تفويت قرار مى‌گرفت. و اين راه، چيزى جز نصب جانشين شايسته

__________________

١. ر. ک: سوره بقره: آيه ١٥١، سوره آل عمران: آيه ١٦٤، سوره جمعه: آيه ٢، سوره نحل: آيات ٦٤-٦٦، سوره احزاب: آيه ٢١، سوره حشر: آيه ٧.

٢. علامه امينى (ره) نام هفتصد تن از دروغ پردازان و جعل کنندگان حديث را در کتاب الغدير آورده‌اند که به بعضى از آنان بيش از يک صدهزار حديث، نسبت داده شده است. (الغدير، ج ٥، ص ٢٠٨، به بعد).

۵۱۱۳