و نوش زيادى براى خودشان فراهم کرده بودند و به تعبير قرآن کريم دلهاى ايشان سخت همانند سنگ شده بود، بخود نمى‌آمدند(١). و همچنان در خواب غفلت، فرو مى‌ماندند و به راه باطلشان ادامه مى‌دادند. چنانکه مواعظ و اندرزها و هشدارهاى پيامبران هم تأثيرى در ايشان نمى‌بخشيد. و هنگامى که خداى متعال بلاها و گرفتاريها را رفع مى‌فرمود و بار ديگر نعمتهاى خود را بر مردم، ارزانى مى‌داشت مى‌گفتند: اين گونه دگرگونيها و نوسانات و جابجا شدن سختى و آسايش و غم و شادى، لازمه زندگى است و براى پيشينيان هم رخ داده است(٢). و مجدداً به ستمگرى و اندوختن ثروت و توسعه نيروها مى‌پرداختند غافل از اينکه همين افزايش امکانات، دامى است الهى براى شقاوت دنيا و آخرت ايشان(٣).
بهرحال، در صورتى که پيروان انبياء از نظر شما و توان بحدى مى‌رسيدند که بتوانند جامعه مستقلى تشکيل دهند و از خودشان دفاع کنند و با دشمنان خدا به مبارزه برخيزند مأمور به جهاد مى‌شدند(٤). و به دست ايشان عذاب الهى بر سر کافران و ستمگران فرود مى‌آمد(٥) و در غير اين صورت، مؤمنان به دستور پيامبران، از کافران کناره مى‌گرفتند و سپس عذاب الهى از مجارى ديگرى بر جامعه‌اى که اميد خير و بازگشتى درباره آن نمى‌رفت نازل مى‌شد(٦). و اين است سنت تغييرناپذير الهى در تدبير جوامع بشرى(٧).
پرسش
١- واکنش مردم در برابر دعوت انبياء (عليهم السلام) چگونه بود؟
٢- علل و انگيزه هاى مخالفت با پيامبران را شرح دهيد.
٣- مخالفين انبياء چه شيوه هايى را بکار مى‌گرفتند؟
٤- سنتهاى الهى را در ارتباط با بعثت پيامبران و واکنش مردم در برابر ايشان بيان کنيد.
__________________
١. ر. ک: سوره انعام: آيه ٤٣، سوره مؤمنون: آيه ٧٦.
٢. ر. ک: سوره اعراف: آيه ١٨٣، ٩٥.
٣. ر. ک: سوره اعراف: آيه ١٨٣، ١٨٢، سوره آل عمران: آيه ١٧٨، سوره توبه: آيه ٥٥، ٨٥، سوره مؤمنون: آيه ٥٤، ٥٦.
٤. ر. ک: سوره آل عمران: آيه ١٤٦.
٥. ر. ک: سوره آل عمران: آيه ١٤٦.
٦. ر. ک: سوره عنکبوت: آيه ٤١، و بسيارى از موارد ديگر.
٧. ر. ک: سوره فاطر: آيه ٤٣، سوره غافر: آيه ٨٥، سوره اسراء: آيه ٧٧.
