اينها از ويژگيهای ممکنات است و موجب نياز و احتياج بوده و خداوند از آنها منزه است. در نتيجه خداوند متعال نه جسم است و نه ديده می شود (گروهی از اهل تسنن می گويند خداوند روز قيامت تجسم پيدا کرده و ديده می شود در اين زمينه مطالبی از آنها نقل شده که مضحک است و با هيچ منطقی سازگار نيست).

از امام رضا عليه‌السلام نقل شده که فرمودند: إِنَّهُ لَيْسَ مِنَّا مَنْ زَعَمَ أَنَّ اللَّهَ جِسْمٌ نَحْنُ مِنْهُ بِرَاءٌ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَة «کسی که گمان کند خداوند متعال جسم است از ما نيست و ما در دنيا و آخرت از او بيزاريم».(١)

بي محل است و در همه جا هست

شناختن يک وجود مجرد از ماده برای انسانهائيکه هميشه در زندان عالم ماده اسيرند و به آن خو گرفته اند بسيار مشکل است و نخستين گام در شناختن خداوند منزه شمردن او از ويژگيهای مخلوقات است و تا خداوند را بی مکان و بی محل ندانيم او را به درستی نشناخته ايم اصولا محل و مکان داشتن لازمه جسمانی بودن است و قبلا بيان کرديم که خداوند جسم نيست.

در هم جا هست

وَلِلَّـهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَيْنَمَا تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللَّـهِ إِنَّ اللَّـهَ وَاسِعٌ عَلِيمٌ «مشرق و مغرب از آن خدا است و به هر سو رو کنيد خدا آنجاست خداوند بی نياز و داناست».(٢)

__________________

(١) توحيد صدوق، باب ٦، حديث ٢٠.

(٢) سوره بقره، آيه ١١٥.

۲۳۷۱