در اصل وجود خود وابسته به ذات او هستند در تاثير و فعل خود نيز چنين هست.

البته اين معنی هرگز نفی قانون عليت و عالم اسباب را نيمی کند و طبق فرمايش امام صادق عليه‌السلام: أَبَى اللَّهُ أَنْ يُجْرِيَ الْأَشْيَاءَ إِلَّا بِأَسْبَاب‏ «خداوند خواسته است که همه کارها از طريق اسباب آن جاری گردد»(١) و نيز اعتقاد به توحيد افعالی هرگز موجب اعتقاد به جبر و سلب آزادی از انسان نمی گردد (ان شاء الله بعدا به آن اشاره می کنيم که انسان در انجام افعال خود مختار و آزاد است ولی تمام قدرت و نيرو و حتی آزادی اراده او از سوی خداست) قُلِ اللَّـهُ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ وَهُوَ الْوَاحِدُ الْقَهَّارُ «بگو خداوند خالق همه چيز است و او يکتای پيروز است» (٢) ذَٰلِكُمُ اللَّـهُ رَبُّكُمْ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ خَالِقُ كُلِّ شَيْءٍ فَاعْبُدُوهُ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ «خداوند پروردگار شماست هيچ معبودی جز او نيست آفريدگار همه چيز است پس او را بپرستيد و او حافظ و مدير همه موجودات است». (٣)

٤ ـ توحيد در عبادت: حساسترين بخش توحيد، توحيد عبادت است که جز خداوند را نپرستيم و در برابر غير او سر تسليم فرود نياوريم. توحيد در عبادت لازمه توحيد ذات و صفات است زيرا وقتی مسلم شد که واجب الوجود تنها خداست و هر چه غير اوست ممکن و محتاج و نيازمند است پس عبادت مخصوص اوست و او کمال مطلق است. و غير از او کمال مطلق وجود ندارد و عبادت هم برای رسيدن به کمال است

__________________

(١) اصول کافی، باب معرفة الامام، حديث ٧.

(٢) سوره رعد، آيه ١٦.

(٣) سوره انعام، آيه ١٠٢.

۲۳۷۱