مراتب توحيد
١ ـ توحيد ذات: يعنی بی نظير از هر جهت و مطلق از جميع جهات لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ (١) همانند او چيزی نيست و او شنوا و بينا است، وَلَمْ يَكُنْ لَهُ كُفُوًا أَحَدٌ (٢) هرگز برای خداوند شبيه و مانندی نيست.
٢ ـ توحيد صفات: يعنی همه صفات او به يک چيز بر می گردد و عين ذات خداوند است يعنی اوست که عالم و قادر و حیّ و ... است.
شخصی نزد رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله‌وسلم آمد و پرسيد اساس علم چيست؟ حضرت فرمودند: مَعْرِفَةُ اللَّهِ حَقَّ مَعْرِفَتِه شناخت خدا آنچنان که شايسته اوست. پرسيد حق معرفت خدا چيست؟ حضرت فرمودند: َ أَنْ تَعْرِفَهُ بِلَا مِثَالٍ وَ لَا شَبَهٍ وَ تَعْرِفَهُ إِلَهاً وَاحِداً خَالِقاً قَادِراً أَوَّلًا وَ آخِراً وَ ظَاهِراً وَ بَاطِناً لَا كُفْوَ لَهُ وَ لَا مِثْلَ لَهُ فَذَاكَ مَعْرِفَةُ اللَّهِ حَقَّ مَعْرِفَتِه. «اينکه بدانی او نه مثلی دارد و نه شبيهی، و او را معبود واحد و خالق و قادر و اول و آخر و ظاهر و باطن بشناسی که مثل و مانندی ندارد اين است حق معرفت خداوند». (٣)
٣ ـ توحيد افعال: منظور از توحيد افعال اينست که همه کارها در دو جهان فعل خداوند است و هر موجودی هر خاصيتی که دارد از ذات پاک خداوند است، زيبايی گل، درخشندگی آفتاب و درمان دردها، همه و همه از اوست يعنی هيچ موجودی در عالم از خود استقلال ندارد و موثر مستقل در عالم فقط خداوند است به تعبير ديگر همانگونه که موجودات
__________________
(١) سوره شوري، آيه ١١.
(٢) سوره توحيد.
(٣) بحار الانوار، جلد ٣، صفحه ١٤.
